Mazeret izinlerinin neler olduğu ve işçiye ücret ödenip ödenmediği konusunda net olmayan bilgilerin olduğu görülmektedir. Mazeret İzni kavram olarak birçok kişi tarafından yanlış yorumlanan ve yanlış kullandırılan bir izindir. İznin bir gerekçesinin olması onun mazeret izni olduğu anlamına gelmemektedir.
İş Kanunu tarafından, işçinin olağanüstü bir durumundan dolayı verilmiş yıllık izin dışındaki ücretli izinlere Mazeret İzni denilir. İşçilerin yasada veya iş sözleşmesinde yer almayan gerekçelerle aldıkları ücretli izinler ise idari izin olarak değerlendirilebilir. İdari izinler yalnızca resmi anlamda kamu sektöründe geçerli olan izinler olsa da, işverenin veya işyerinin işçiye yasa, sözleşme veya iş yeri geleneği dışında gönüllü olarak verdiği ücretli izinler de idari izin tanımına dahil olabilir.
Mazeret izni işçinin hakkı olduğu için işverenin onayına gerek yoktur. Ama idari izin işverenin verdiği izinlerdir. İşveren işçiye isterse idari izin vermeyebilir. Ücretinden kesilerek verilen izinler mazeret izni sayılmazlar. Bu tür izinlerin ücretsiz izin tanımına girmektedir.
4857 sayılı İş Kanununda aşağıdaki mazeret izinleri düzenlenmiştir;
- Evlenmesi durumunda 3 gün,
- Evlat edinmesi durumunda 3 gün
- Anne veya babasının, eşinin, kardeşinin, çocuğunun ölümü hâlinde 3 gün,
- Eşinin doğum yapması hâlinde ise 5 gün,
- En en az %70 oranında engelli veya süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisinde, hastalık raporuna dayalı olarak ve çalışan ebeveynden sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla, 1 yıl içinde toptan veya bölümler hâlinde 10 güne kadar
Mazeret izinlerini vermek işverenin isteğine bağlı değildir, kanunen verilmesi gereken izinlerdir. İzin süresince işçilere ücret ödenip ödenmeyeceği konusunda farklı görüşlerin olduğu görülmektedir.
Bir görüşe göre; Hamilelikte periyodik kontroller için verilecek izin ile engelli veya süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisinde 10 güne kadar verilmesi gereken izin Kanunda ücretli izin olarak belirtildiğinden, bu izinlerin kullanıldığı günler (süreler) için işçiye ücret ödenmesi gerektiği belirtilmektedir.
Bunun dışında yukarıda yer alan mazeretli izinlerin kullanımı sırasında işçiye ücret ödeneceği yönünde bir hüküm Kanunda yer almadığından bunların ücretsiz izin kapsamına girmediği yönündedir. Bu izinlerin kullanımı sırasında ücretlerin ödeneceği yönünde bir hüküm toplu iş sözleşmesi ve işçi – işveren arasındaki iş sözleşmesine konmuşsa ya da bu yönde işyeri uygulaması mevcutsa söz konusu izinlerin kullanıldığı günler (süreler) için işçiye ücret ödenmesi gerekir. ŞEKLİNDEDİR.
Ancak, diğer ikinci görüşe göre ise; Mazeret izninin İş Kanunu tarafından, işçinin olağanüstü bir durumundan dolayı verilmiş yıllık izin dışındaki ücretli izinler olarak kabul edildiği için izin süresince ücret ödenmesi gerektiği yönündedir. İş Kanunu mazeret izinlerini İş Kanununun Ek madde 2'de (Ek Madde 2 - (Ek: 4/4/2015-6645/35 md.)) düzenlemiştir.
Mazeret ya da ek ücretli izin olarak tanımlanabilecek bu hakların kullanımı için gerekli belgelerin işverene ibrazı önem taşımaktadır. İşçi söz konusu hakları kullanırken, ücretli izinli sayılabilmesi için mutlaka bu durumu belgelemesi ve ücretli mazeret iznini talep etmesi gerekmektedir. Örneğin evlilik durumunda, evliliğini gösterir yasal bir belgeyi işverenliğe sunması gerekir.
İşçinin yıllık izin ücreti sözleşmenin feshi ile muaccel hale gelir. İşçinin kullandırılmayan yıllık izinlerinin ücrete dönüşmesi iş sözleşmesinin sona ermesine bağlıdır. Herhangi bir nedenle işçinin iş sözleşmesinin sona ermesi halinde, hak kazanıp kullanamadığı izin ücretlerinin def’aten ödenmesi gerekir.
Ancak, işçinin kullanmadığı mazeret izinlerinin iş sözleşmesinin sona ermesinde tıpkı yıllık ücretli izinlerde olduğu gibi ücrete dönüşmesi söz konusu değildir. Bu nedenle Mazeret izinleri, belirli olayların veya durumların gerçekleşmesine bağlı olduklarından genel anlamda dinlenme hakkı kapsamında değerlendirilmezler. Bu nedenle yıllık ücretli izin dışındaki yasal diğer izinlerin, izni gerektiren olgunun gerçekleştiği anda kullanılması gerekir. İşçi mazeret iznini, izni gerektiren olay bittikten sonra işverene talepte bulunarak kullanamaz. 4857 Sayılı İş Kanunu’nda yıllık ücretli iznin kullandırılmadığı takdirde ancak iş sözleşmesinin feshedilmesi ile karşılığı ücret alacağının ödeneceği belirtilmiştir. Ancak mazeret izinlerinin kullandırılmaması halinde, karşılığında ücret ödeneceği hususu düzenlenmemiştir.
Mazeret izinlerinin yıllık izin sürelerinden düşürülmesi gibi bir uygulama yapılması kesinlikle yanlıştır.
Yani mazeret izin günleri yıllık izinde düşürülemez.
