Büyük şehirler ile ilgili olarak yapılan son çalışmada BATMAN gibi illerinde büyük şehir statüsüne gireceği görülmektedir.Büyük şehir mücavir alanında yaşamanın avantaj veya dezavantajları üzerinde bir değerlendirme yapmak istedim.
Yerel yönetim kuruluşlarından birisi ve en önemlisi belediyelerdir. Belediyeler il, ilçe, belde vb. yerleşim merkezlerinde temizlik, su, toplu taşıma ve imar faaliyetleri gibi kamu hizmetlerini yerine getiren kamu tüzel kişilikleridir. Ancak son yıllarda dünyadaki gelişmelere paralel olarak, toplumun beklentilerinin artması ve ihtiyaçlarının çeşitlenmesi nedeniyle belediyeler; sportif ve kültürel faaliyetler, eğitim ve öğretim faaliyetleri gibi birçok alanda hizmet vermeye başlamıştır. Belediyelerin yapmış olduğu hizmetlerin bu denli çeşitlenmesi nedeniyle kaynak ihtiyaçları da artmıştır.
Nüfusun iş bulma, eğitim vb. nedenlerle belirli kentlerde yoğunlaşması ve il belediyelerinin bu ihtiyaçları karşılamakta yetersiz kalması nedeniyle büyükşehir belediyeleri kurulmuştur.Belediyelerin gelirleri, öz gelirler, devlet yardımları, borçlanmalar, cezalar ve genel bütçe vergi gelirlerinden ayrılan paylardan oluşmaktadır. Toplam gelirleri içerisinde asıl önemli kalemi genel bütçe vergi gelirlerinden ayrılan paylar oluşturmakta olup diğer gelirlerin oranı oldukça azdır.
Büyükşehir olma talebinin altında yatan asıl neden, büyükşehir belediyelerinin genel bütçe vergi gelirlerinden aldıkları paya ilaveten büyükşehir belediye sınırları içinde yapılan genel bütçe vergi gelirleri tahsilâtı toplamından %5 pay almasıdır. Söz konusu ilave gelir payı büyükşehir olmayı oldukça cazip kılmaktadır.
Bu durum yeni büyükşehir olacak il belediyelerinin önemini ve sahip olacağı kaynakları daha da artırmaktadır. Çünkü çok küçük olan ve personel maaşlarını bile ödemekte zorlanan belediyelere aktarılan kaynaklar büyükşehir belediyesi bütçesinde toplanmaktadır. Tüm ilde toplanan vergi gelirleri üzerinden %6'lık pay alınmaktadır.
Genel bütçe vergi gelirleri tahsilatının %0.25i, büyükşehir belediyesi olan illerdeki yatırım izleme ve koordinasyon merkezlerine, bu kanun ve diğer kanunlarla verilmiş olan görev ve hizmetlerin yürütülmesi amacıyla ayrılmakta.
Büyükşehir statüsüne kavuşacak olan iller, eski statülerine göre çok yüksek tutarda kaynağa kavuşmakta ve bu kaynakların büyükşehir belediyeleri tarafından etkin ve verimli bir şekilde kullanılması durumunda, bu illerde yerel yönetim hizmetlerinin kalitesinin artacağı, büyük altyapı yatırımlarının yapılabileceği, hizmetlerin il genelinde en ücra yerlere kadar götürülebileceği düşünülmektedir.Burada asıl önemli faktör olan idarecilik yeteneği ve anlayışı önemli hale gelmektedir.Bu kaynakların halkın refahı için iyi kullanabilen idarecilerin elinde olması ,avantaja dönüşmüş demektir.
Dezavantajları ise;
95/6430 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı gereğince, normal il belediye sınırları içerisinde, diğer şartları taşımaları kaydı ile basit usulden faydalanmakta olan bazı mükellefler, sınırları içerisinde faaliyet gösterdikleri il belediyesinin, büyükşehir belediyesine dönüşmesi ile birlikte basit usulden faydalanma haklarını kaybedecekler ve ertesi takvim yılı başından itibaren gerçek usulde vergilendirileceklerdir. Yine belirtilen işleri yapmak amacıyla ilk defa mükellefiyet tesis ettirecek olan mükellefler de basit usulden faydalanamayacaklar ve gerçek usulde vergilendirileceklerdir. Büyükşehir belediyesine dönüştürülecek il belediyesi sınırları içerisinde, 95/6430 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı'nda belirtilen faaliyetlerde bulunan mükellefler açısından, il belediyesinin büyükşehire dönüşmesi dezavantaj oluşturmaktadır.
5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu'nun uygulandığı büyükşehir belediye sınırları ve mücavir alanları içinde yer alan bina, arsa ve arazilerden alınan emlak vergisi oranları, 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanunu'nun 8 ve 18'inci maddelerine göre, diğer yerlerde bulunan bina, arsa ve arazilerden alınan emlak vergisi oranlarına göre yüzde 100 artırımlı uygulanmaktadır. Bu nedenle, büyükşehir belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde bulunan bina, arsa ve arazilerden, diğer yerlerde bulunan bina, arsa ve arazilere göre iki kat emlak vergisi alınmaktadır. Bu durum, il belediyesinden büyükşehir belediyesine dönüşen yerlerin, belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde gayrimenkulü bulunan mükellefler açısından ek bir yük getirecektir.
Büyükşehir belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde bulunan gayrimenkullerden alınan emlak vergisi oranlarının yüzde 100 fazla olmasının ardından, bu gayrimenkullerden alınan, taşınmaz kültür varlıklarının korunmasına katkı payı da iki katına çıkmakta, büyükşehir belediyesine dönüştürülecek il belediyesi sınırları içerisinde gayrimenkulü bulunan mükellefler, eski duruma göre iki kat Emlak Vergisi ve taşınmaz kültür varlıklarının korunmasına katkı payı ödeyeceklerinden, bu yönüyle il belediyesinin büyük şehire dönüşmesi bunlar açısından dezavantaj oluşturmaktadır.
Aslında, şahsen büyük şehirli olmak bize avantaj değil de dezavantaj getirecektir diye düşünüyorum…
