Ebeveynlik becerileri doğuştan getirilen ve hızlıca öğrenilebilen beceriler değildir. İyi anne ve baba olmak hem zaman hem de çaba gerektirir (Grusec, Chaparro, Johnston & Sherman, 2013). Yeni fikirlere açık olmayan ve çocuğunu nasıl yetiştirmesi gerektiğini sorgulamayan ebeveynlerin çocukları birtakım sıkıntılar yaşayabilmektedir. Bu noktada hem Gelişim Psikolojisi hem de Klinik Psikoloji alanında uzman Amerikalı Psikolog Diana Baumrind (1971) tarafından tanımlanan dört farklı ebeveynlik tipini açıklamakta yarar vardır.
Dört farklı Ebeveynlik Tipi
1)Otoriter Ebeveynlik: Otoriter ebeveynler çocuklarına karşı katı kural ve sınırlar koyarlar. Çocukları ile ilişkilerinde sözel iletişime çok fazla yer vermezler. Örneğin otoriter bir anne ya da baba çocuğuna ‘’Benim dediğimi yapacaksın yoksa çok kötü olur.’’ şeklinde bir cümle kurabilir. En önemlisi ise otoriter ebeveynler çocuklarına fiziksel şiddet uygulayabilir ve öfkelerini sıkça çocuklarına yansıtırlar. Otoriter ebeveynleri olan çocuklar genellikle mutsuz, korku dolu ve kaygılıdırlar.
2)Yetkin Ebeveynlik: Yetkin anne ve babalar çocuklarını bağımsız olmaları açısından desteklerler. Bu desteği verirken aynı zamanda belli sınırları ve kuralları da çocukları ile paylaşırlar. Yetkin ebeveynliğin en göze çarpan özelliği, çocuk ile ebeveyn arasında kurulan güçlü iletişimdir. Ebeveyn çocuğun söylediklerine değer veren ve onu gerçekten dinleyen bir taraftadır. Buna ilaveten, çocuklarına karşı sıcak bir tavır benimsemektedirler. Çocuk herhangi bir zorlanma yaşadığında veya yapmaması gereken bir davranışta bulunduğunda neden yapmaması gerektiğini çocuğa açıklarlar. Yetkin ebeveynlerin çocukları genelikle neşeli, öz denetime sahip, kendine güvenen, başarı odaklı, sosyal ilişkileri güçlü ve stres ile baş edebilen bireylerdir.
3)İhmalkar Ebeveynlik: İhmalkar ebeveyn çocuğun hayatına dahil olmaz. Çocuklar ebeveynin hayatında sahip olduğu başka unsurların kendi hayatlarından daha önemli olduğuna dair bir algı geliştirirler. Kendilerini değersiz ve sevilmeye değer biri olarak göremeyebilirler. Sonuç olarak, sosyal ilişkilerde zorlanan ve öz denetimi zayıf bireyler olabilirler. Ergenlik döneminde ihmalkar ebeveynlerin çocukları okulda devamsızlık sergileyebilirler.
4)Abartılı Hoşgörü İçeren Ebeveynlik: İhmalkar ebeveynlerin aksine bu tipi benimseyen anne babalar çocuklarının hayatına fazlaca dahil olurlar. Buna ilaveten, çocuklarından beklentileri çok azdır. Çocuklarının her istediğini yaparlar ve kural koymazlar. Sonuç olarak, çocuklar kendi davranışları üzerinde denetim sahibi olamazlar. Bazı ebeveynler çocuklarına karşı sınır koymamanın onları daha yaratıcı ve öz güvenli yapacağını düşünebilirler. Fakat bu şekilde yetişmiş çocuklar kendi davranışları kontrol etme yetisinden yoksun büyürler ve diğer bireylere karşı saygılı davranmakta zorlanabilirler. Benmerkezci, kural tanımaz, baskıcı ve sosyal ilişkilerde problem yaşayan bireylerin abartılı hoşgörü içeren ebeveynlik tarzını benimsemiş anne babaların çocukları olması oldukça muhtemeldir.
Sonuç
Çoğu ebeveyn sergilediği davranışları çocuğuna zarar verme motivasyonu ile gerçekleştirmez. Yanlış bir anne baba tutumunun altında birçok etmen olabilir. Örneğin çocuğunu koruma isteği, çocuğu hakkında endişelenme, çocukta korku yaratarak onun hakkında iyi olanı sağlayabilme, ebeveynin kendi hayatındaki yoğun stres ya da çocuğuna nasıl davranacağını tam olarak bilememe gibi daha sayabileceğim onlarca faktör bulunabilir. Ancak önemli olan ebeveynlerin elinden geldiğince Yetkin Ebeveynlik Tipi’ni benimsemeleridir. Çocuğun sevgi ve sıcaklığa ihtiyaç duyduğu kadar belli oranda kurala da ihtiyacı vardır. Önemli olan belirlediğiniz sınırları çocuğunuza açıklayabilmek ve ona olan sevginizi hissettirebilmenizdir. Çocukluk dönemi bir daha geri gelmeyen en kritik gelişim dönemidir. O sebeple çocuğunuz için sergilediğiniz en ufak olumlu bir davranış büyük gelişmelere vesile olabilmektedir. Yüreğinizde zaten her daim var olan o kocaman sevgiyi çocuğunuza her gün hissettirebilmeniz dileği ile…
Kaynakça
Grusec, J. E., Chaparro, M. P., Johnston, M., & Sherman A. (2013). Social development and social relationships in middle childhood. New York: Wiley.
Santrock, J. W. (2011). Life-span development. New York: McGraw-Hill.
